Η Λι Μίλερ έγινε διάσημη από τη σχέση της με τον φωτογράφο και εκπρόσωπο του κινήματος του σουρεαλισμού, Μαν Ρέι. Μούσα και συνεργάτης του συνέβαλε αποφασιστικά στο έργο του. Μάλιστα πολλές φωτογραφίες που θεωρούνταν κάποτε δικές του, ήταν δικά της έργα.
Λίγοι όμως γνωρίζουμε για τη συναρπαστική ζωή μιας γυναίκας που στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα κατέκτησε τον κόσμο. Πρώτα ως μοντέλο και μούσα, έπειτα ως φωτογράφος και κατόπιν ως πολεμική ανταποκρίτρια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Όμως, η Λι πάλευε και με τη σκιά- την κατάθλιψη, το αλκοόλ και βαθιά της τραύματα από την προσωπική της ζωή, αλλά και από τη φρίκη του πολέμου.
Η αρχή της στη ζωή
Η Λι (Ελίζαμπεθ) Μίλερ γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη. Ο πατέρας της Θέοντορ είχε καταγωγή από τη Γερμανία, ενώ η μητέρα της Φλόρενς είχε σκωτσέζικες και ιρλανδικές ρίζες. Η Λι είχε επίσης δύο αδερφούς, τον Έρικ και τον Τζόνι. Ο πατέρας τους που αγαπούσε πολύ τη φωτογραφία είχε δείξει από νωρίς στα παιδιά την τέχνη και τις τεχνικές της ενώ χρησιμοποιούσε συχνά τη Λι ως μοντέλο του. Όμως ένα τραγικό γεγονός σφράγισε την παιδική της ηλικία. Ήταν μόλις 7 ετών όταν τη βίασε ένας οικογενειακός , όταν κάποτε φιλοξένησε το παιδί στο σπίτι του. Η τραυματική της εμπειρία τη στιγμάτισε.
Στα 18 της χρόνια η Λι μετακόμισε στο Παρίσι για να σπουδάσει φωτισμό και ενδυματολογία. Λίγο αργότερα ένα τυχαίο γεγονός άλλαξε τον ρου της προσωπικής της ιστορίας. Περνώντας τον δρόμο ένα αμάξι παραλίγο να την χτυπήσει. Ήταν ο Κόντε Ναστ, ο διάσημος εκδότης της Vogue κι άλλων σπουδαίων τίτλων, που βρέθηκε τυχαία στο σημείο και την τράβηξε πίσω σώζοντας τη ζωή της. Την παρότρυνε να γίνει μοντέλο και έτσι στις 15 Μαρτίου του 1927 φιγούραρε στο εξώφυλλο του περιοδικού. Ωστόσο η ίδια, ανήσυχη φύση, θέλησε να περάσει από την άλλη πλευρά του φακού.
Σταθμός στη ζωή της η σχέση της με τον εικαστικό Μαν Ρέι
Αποφασισμένη να μπει στον χώρο της τέχνης, εμφανίζεται έξω από την πόρτα του εικαστικού Μαν Ρέι και του ζητάει να μαθητεύσει κοντά του. Εκείνη είναι μόλις 22 ετών και ο Ρέι μόλις 39 ετών.
Έγινε αμέσως η μούσα του και η πρωταγωνίστρια στα έργα του, ενώ μαζί ανακάλυψαν μια νέα μέθοδο που ο Ρέι ονόμασε Solarization- μια τεχνική δεύτερης έκθεσης της εικόνας κατά την επεξεργασία εμφάνισής της. Μάλιστα η ανακάλυψη έγινε εξαιτίας ενός λάθους που έκανε η Λι, παραπατώντας.
Παράλληλα μπήκε λοιπόν στην εκλεκτή του παρέα του Ρέι, μέλη της οποίας ήταν ορισμένοι από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της εποχής- ο Πικάσο, ο Ελιάρ και ο Κοκτώ, που τελευταίος μάλιστα είχε επίσης γοητευτεί από εκείνη. Τόσο, που την έκανε… "άγαλμα" για την ταινία του The Blood of a Poet.
To 1932 εγκαταλείπει τον Μαν Ρέι έχοντας απηυδήσει από τη ζήλια του και εκείνος καταρρέει. Ο πόνος του τον οδηγεί να φιλοτεχνήσει ορισμένα από τα ωραιότερα έργα του. Όπως έναν μετρονόμο με καρφιτσωμένη μια εικόνα του ματιού της ή τον πίνακά του Observatory Time- The Lovers με τα χείλη της να λάμπουν πάνω σ’ έναν συννεφιασμένο ουρανό.
Η επιστροφή στην Αμερική και ο πόλεμος
Εκείνη αποφασίζει να επιστρέψει στην Αμερική και ανοίγει το δικό της στούντιο μαζί με τον αδερφό της Έρικ. Πελάτες στο Lee Miller Studio που άνοιξε μαζί με τον αδερφό της Έρικ, ήταν η διαφημιστική BBDO, αλλά και εμπορικές εταιρίες όπως η Elizabeth Arden, Helena Rubinstein, Saks Avenue κ.ά. Παράλληλα, άρχισε να συμμετέχει σε ομαδικές εκθέσεις, ενώ το 1933, ο Julien Levy διοργάνωσε την πρώτη της ατομική έκθεση.
Δύο χρόνια μετά την εγκατάστασή της στην Αμερική αποφασίζει να παντρευτεί και να ακολουθήσει στην Αίγυπτο τον επιχειρηματία Αζίζ Ελουί Μπέι τον οποίο γνώρισε στη Νέα Υόρκη. Κι εκεί θα ασχοληθεί με την Τέχνη της παράγοντας ορισμένα από τα πιο ενδιαφέροντα έργα της, όπως το "Πορτρέτο του Διαστήματος" που θεωρείται από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα της σουρεαλιστικής περιόδου της.
Το 1937 εγκαταλείπει τον σύζυγο και την Αίγυπτο και επιστρέφει στο Παρίσι. Εκεί γνωρίζει τον σ' ένα πάρτυ τον σουρεαλιστή εικαστικό και επιμελητή εκθέσεων Ρόναλντ Πενρόουζ, ο οποίος θα την ερωτευτεί με την πρώτη ματιά. Το ζευγάρι θα μετακομίσει στο Λονδίνο και εκείνη θα γυρίσει σελίδα στην επαγγελματική της ζωή, θα γίνει πολεμική ανταποκρίτρια. Αρχικά κάλυψε για τους βομβαρδισμούς του Λονδίνου για την αμερικανική Vogue, έπειτα όμως θα αποφασίσει να ταξιδέψει στην κεντρική Ευρώπη, στο μάτι του κυκλώνα.
Ταξίδεψε στη Γαλλία, έζησε τη μάχη της Αλσατίας, βίωσε από κοντά τη φρίκη των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης Μπούχενβαλντ και Νταχάου, τις εικόνες παιδιών που πέθαιναν σε νοσοκομεία της Βιέννης, τις μάχες στο Λουξεμβούργο και τη συνάντηση των Αμερικάνων με τους Σοβιετικούς στο Τοργκάου.
Την εποχή εκείνη συνδέεται ερωτικά με τον ανταποκριτή του Life, Ντέιβιντ Σέρμαν. Είναι εκείνος που θα πατήσει το κλικ της μηχανής σε μία από τις πιο διάσημες φωτογραφίες της πορείας του. Η Μίλερ βρίσκεται μέσα σε μια μπανιέρα ξεπλένοντας τις σκόνες από το στρατόπεδο συγκέντρωσης. Μόνο που η μπανιέρα αυτή βρίσκεται σε ένα από τα κρυφά διαμερίσματα του Χίτλερ, που βρισκόταν στο αριθμό 16 της οδού Prinzregentenplatz, μία ημέρα μετά την αυτοκτονία του. Είναι μια δική της προσπάθεια να απαντήσει σε όσα είδε και βίωσε: μια μικρή κάθαρση. Βέβαια λέγεται ότι κατέστρεψε πολύ από το υλικό της, καθώς πίστευε ότι κανένας άλλος άνθρωπος δεν έπρεπε να δει αυτά που είδε εκείνη.
Οι μαχές της με το προσωπικό της σκοτάδι
Οι εμπειρίες της από το μέτωπο και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης άφησαν ανεξίτηλα σημάδια στην ψυχή της. Επιστρέφοντας έπεσε σε κατάθλιψη, αν και σήμερα γνωρίζουμε πως μάλλον επρόκειτο για μετατραυματικό στρες. Ο γιός της Τόνι Πένροουζ, ο οποίος έχει αφιερώσει τη ζωή του στην ανάδειξη του έργου της, έχει δηλώσει πως οι ψυχικές μεταπτώσεις της μητέρας του οφείλονταν όχι μόνο στον πόλεμο, αλλά και στις προσωπικές τραυματικές της εμπειρίες - στον βιασμό της αλλά και τον πνιγμό ενός συντρόφου της, όταν η ίδια ήταν ακόμα νεαρή, δυστύχημα που συνέβη μπροστά στα μάτια της.
"Είχε γίνει μοτίβο να πεθαίνουν άνθρωποι που αγάπησε" είχε δηλώσει στην Guardian ο Τόνι αποδίδοντας σε αυτή την πιθανή της φοβία την απόσταση που κρατούσε από το παιδί της. Ήταν συναισθηματικά απούσα και στην ουσία είχε αναθέσει την ανατροφή του στην νταντά του που ο ίδιος θεώρησε de facto μητέρα του. "Ίσως νόμιζε πως η αγάπη της ήταν θανατηφόρα" προσθέτει. "Ήταν πολύ δύσκολη. Ήταν αδύνατον να σχετιστείς μαζί της" λέει ο Τόνι. Μετά τον θάνατό της ανακάλυψε στη σοφίτα του σπιτιού της οικογένειας 60.000 φιλμ και φωτογραφίες. Το σπίτι τους στο Έσεξ, έχει γίνει πλέον μουσείο και εκεί στεγάζεται το Αρχείο τόσο για τη δική της δουλειά όσο και του εικαστικού Ρόλαντ Πενρόουζ.
Η δουλειά της αναγνωρίστηκε στην ουσία μετά τον θάνατό της. Η ίδια κρατούσε χαμηλό προφίλ και όταν την ρωτούσαν για τη δουλειά της απέφευγε τη συζήτηση και γυρνούσε την κουβέντα στους διάσημους φίλους της καλλιτέχνες. Ωστόσο, μια έκθεση τώρα στην Αρλ, όπως και η μεγάλη έκθεση που είχε διοργανώσει το 2015 το Imperial War Museums στο Λονδίνο για την ενότητα του έργου της από την καταγραφή του πολέμου ανέδειξαν το γεγονός πως υπήρξε σπουδαία δημιουργός.
Ακολουθήστε το Womantoc στο Instagram
