Ένα μπουκάλι σαμπάνιας Veuve Clicquot, το οποίο όλοι αναγνωρίζουμε από τη χαρακτηριστική χρυσοκίτρινη ετικέτα του, είναι πάντα πειρασμός. Σήμερα μπορεί να κατέχει μία από τις κορυφαίες θέσεις στο εμπόριο, όμως η Veuve Clicquot δεν ήταν πάντα τόσο επιτυχημένη: αν δεν υπήρχαν οι προσπάθειες ενός πανούργου επιχειρηματικού μυαλού του 19ου αιώνα, η σαμπάνια ίσως να μην είχε υπάρξει ποτέ. Αυτό το αξιοσημείωτο μυαλό ανήκε στην ομώνυμη χήρα (veuve στα γαλλικά σημαίνει χήρα) Clicquot, μια από τις πρώτες επιχειρηματίες στον κόσμο που πέτυχαν διεθνώς, η οποία επανέφερε την επιχείρηση κρασιού της από το χείλος του γκρεμού στην κορυφή.
H "χήρα Clicquot" γεννήθηκε ως Barbe-Nicole Ponsardin, κόρη ενός εύπορου βιομηχάνου κλωστοϋφαντουργίας στη Reims της Γαλλίας. Γεννημένη στα χρόνια που προηγήθηκαν της Γαλλικής Επανάστασης, η παιδική ηλικία της Barbe-Nicole επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τις πολιτικές πεποιθήσεις του πατέρα της, Ponce Jean Nicolas Philippe Ponsardin, οι οποίες μετατράπηκαν από μοναρχικές σε ιακωβινικές, καθώς η παλίρροια της Επανάστασης στράφηκε εναντίον της μοναρχίας. Μέσω της οξυδερκούς στρατηγικής του, η οικογένεια της Barbe-Nicole κατάφερε να ξεφύγει σχετικά αλώβητη από την Επανάσταση, πράγμα σπάνιο για μια εύπορη αστική οικογένεια.
Δίπλα στο Hôtel Ponsardin, το μεγάλο οικογενειακό κτήμα στο οποίο μεγάλωσε η Barbe-Nicole, ζούσε η οικογένεια Clicquot. Ο πατέρας, Philippe Clicquot διατηρούσε επίσης μια επιτυχημένη επιχείρηση κλωστοϋφαντουργίας, γεγονός που τον καθιστούσε τον κύριο ανταγωνιστή του πατέρα της Barbe-Nicole. Σε μια προσπάθεια να εδραιώσουν τη δύναμη των δύο επιχειρήσεών τους, ο κ. Ponsardin και ο κ. Clicquot έκαναν αυτό που θα έκανε κάθε έξυπνος επιχειρηματίας του 18ου αιώνα: πάντρεψαν τα παιδιά τους. Το 1798, όταν ήταν 21 ετών, η Barbe-Nicole παντρεύτηκε τον Francois Clicquot, τον μοναχογιό του Philippe Clicquot, μια επιχειρηματική συμφωνία που επινοήθηκε από δύο βιομηχανικούς ηγέτες στη μικρή πόλη Reims.
Η κοινή τους ζωή μετά τον γάμο
Παρόλα αυτά, καθώς οι δυο τους ξεκινούσαν την κοινή τους ζωή, μια πραγματική συνεργασία φάνηκε να αναπτύσσεται μεταξύ τους. Ο Φρανσουά ήταν ένας ζωηρός νέος με μεγάλες φιλοδοξίες: αντί να αναλάβει την υφαντουργία του πατέρα του, όπως ήθελε ο πατέρας του, ο Φρανσουά ενδιαφερόταν να αναπτύξει τη μικρή επιχείρηση κρασιού της οικογένειάς του. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, η ανάμειξη της οικογένειας Clicquot στην βιομηχανία του οίνου αποτελούσε ένα μικρό μέρος της οικογενειακής επιχείρησης. Ο Philippe συχνά πωλούσε κρασί μόνο ως δευτερεύον στοιχείο της μεγάλης του επιχείρησης κλωστοϋφαντουργίας. Ο αφρώδης οίνος είχε εφευρεθεί τότε και ο Philippe αγόραζε από τους οινοπαραγωγούς της Καμπανίας όποτε ήθελε να εξάγει και να συμπληρώσει κιβώτια για τα πλοία που ναύλωνε. Ο Philippe Clicquot δεν είχε καμία πρόθεση να επεκτείνει την επιχείρησή του στην παραγωγή κρασιού, αλλά ο Francois είχε διαφορετικό σχέδιο.
Ο Φρανσουά ανακοίνωσε στον πατέρα του την πρόθεσή του να επεκτείνει την οικογενειακή επιχείρηση κρασιού, αλλά αντιμετώπισε την αποδοκιμασία. Καθώς η Γαλλία βυθιζόταν στους Ναπολεόντειους Πολέμους, ο πατέρας του δεν έβλεπε το κρασί ως κερδοφόρο εγχείρημα. Ο Φρανσουά άρχισε ωστόσο να μαθαίνει περισσότερα για το εμπόριο κρασιού, μαζί με τη νεαρή σύζυγό του. Ενώ ο Φρανσουά είχε λίγες γνώσεις σχετικά με την οινοποίηση, η τέχνη του κρασιού ήταν γνωστή στην οικογένεια της Barbe-Nicole: μια από τις γιαγιάδες της είχε συμμετάσχει σε μια επιχείρηση παραγωγής κρασιού γενεές νωρίτερα. Παρόλα αυτά, οι δύο τους ξεκίνησαν να μαθαίνουν τον κλάδο από την αρχή μαζί.
Παρά το προφανές πάθος τους για τον κλάδο, η κρίση του Philippe Clicquot αποδείχθηκε σωστή: η επιχείρηση σαμπάνιας τους έμεινε στάσιμη και φαινόταν έτοιμη να καταρρεύσει. Το 1805, έξι χρόνια μετά το γάμο τους, ο Francois αρρώστησε ξαφνικά από πυρετό- 12 ημέρες αργότερα ήταν νεκρός. Στην πόλη κυκλοφορούσαν φήμες ότι ο θάνατός του ήταν αυτοκτονία που προκλήθηκε από την απελπισία για την αποτυχία της επιχείρησης, αν και άλλες αναφορές αποδίδουν τον θάνατό του σε μολυσματική ασθένεια, όπως ο τύφος. Τόσο η Barbe-Nicole όσο και ο Philippe ήταν συντετριμμένοι από τον θάνατο του Francois και ο Philippe ανακοίνωσε ότι μέχρι το τέλος του έτους θα έβαζε τέλος στην επιχείρηση κρασιού.
Η Barbe-Nicole πάτησε πόδι
"Η Barbe-Nicole πήγε στον πεθερό της και του είπε: "Θα ήθελα να ρισκάρω την κληρονομιά μου, θα ήθελα να επενδύσετε το ισοδύναμο ενός επιπλέον εκατομμυρίου δολαρίων για να διευθύνω αυτή την επιχείρηση κρασιού". Και εκείνος δέχθηκε", εξηγεί η Tilar Mazzeo, συγγραφέας του βιβλίου "The Widow Clicquot". "Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι άφησε μια γυναίκα που δεν είχε καμία επιχειρηματική κατάρτιση να αναλάβει κάτι τέτοιο, και αυτό που δείχνει είναι ότι ο Philippe Clicquot δεν ήταν ανόητος. Καταλάβαινε πόσο έντονα ευφυής ήταν η νύφη του".
Έντονα ευφυής, ίσως, αλλά μέχρι τότε, η Barbe-Nicole δεν είχε καταφέρει να πουλήσει τη σαμπάνια τους. Έτσι, ο Philippe συμφώνησε υπό έναν όρο: Η Barbe-Nicole θα περνούσε από μια μαθητεία, μετά την οποία θα μπορούσε να διευθύνει η ίδια την επιχείρηση - εφόσον αποδείκνυε τις ικανότητές της. Άρχισε λοιπόν να δουλεύει δίπλα στον γνωστό οινοποιό Alexandre Fourneaux και επί τέσσερα χρόνια προσπαθούσε να κάνει την ετοιμοθάνατη επιχείρηση κρασιού να αναπτυχθεί. Δεν τα κατάφερε, και στο τέλος της μαθητείας της, η επιχείρηση ήταν το ίδιο χρεοκοπημένη όπως και πριν.
Έτσι, η Barbe-Nicole πήγε για δεύτερη φορά στον πεθερό της ζητώντας χρήματα, και για δεύτερη φορά, ο Philippe Clicquot επένδυσε ξανά στην επιχείρηση της νύφης του!
"Αυτή είναι η εποχή που έρχεται ακριβώς στο τέλος των Ναπολεόντειων Πολέμων, όταν έχει στα κελάρια της αυτό που έμελλε να γίνει η θρυλική εσοδεία του 1811, και είναι έτοιμη να χρεοκοπήσει", εξηγεί ο Mazzeo. Αντιμέτωπη με τη χρεοκοπία, η Barbe-Nicole πήρε ένα τεράστιο επιχειρηματικό ρίσκο: γνώριζε ότι η ρωσική αγορά, μόλις τελείωναν οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι, θα διψούσε για το είδος της σαμπάνιας που έφτιαχνε - μια εξαιρετικά γλυκιά σαμπάνια που περιείχε σχεδόν 300 γραμμάρια ζάχαρης (περίπου διπλάσια από τα σημερινά γλυκά επιδόρπια κρασιά, όπως μια Sauterne). Εκείνη τη στιγμή στην ιστορία της σαμπάνιας, η αγορά σαμπάνιας ήταν αρκετά μικρή -αλλά οι Ρώσοι ήταν πρώτοι λάτρεις της. Αν μπορούσε να απευθυνθεί στην ανερχόμενη επιθυμία τους για σαμπάνια και να στριμώξει αυτή την αγορά, η Barbe-Nicole πίστευε ότι η επιτυχία θα ήταν δική της.
Υπήρχε μόνο ένα πρόβλημα: οι ναυτικοί αποκλεισμοί που είχαν παραλύσει την εμπορική ναυτιλία κατά τη διάρκεια των πολέμων. Η Barbe-Nicole έβγαζε λαθραία τη συντριπτική πλειοψηφία του καλύτερου κρασιού της από τη Γαλλία μέχρι το Άμστερνταμ, όπου περίμενε να κηρυχθεί η ειρήνη. Μόλις κηρύχθηκε η ειρήνη, το φορτίο πήρε το δρόμο για τη Ρωσία, προλαβαίνοντας τους ανταγωνιστές της κατά εβδομάδες. Λίγο μετά το ντεμπούτο της σαμπάνιας της στη Ρωσία, ο τσάρος Αλέξανδρος Α' ανακοίνωσε ότι ήταν το μόνο είδος που θα έπινε. Η προτίμησή του διαδόθηκε στη ρωσική αυλή, η οποία ήταν ουσιαστικά το σημείο μηδέν για το διεθνές μάρκετινγκ.
"Από μια πολύ ασήμαντη παίκτρια γίνεται ένα όνομα που όλοι γνωρίζουν και όλοι θέλουν τη σαμπάνια της", λέει ο Mazzeo. Ξαφνικά, η ζήτηση για τη σαμπάνια της αυξήθηκε τόσο πολύ που η ίδια ανησυχούσε ότι δεν θα ήταν σε θέση να εκπληρώσει όλες τις παραγγελίες. Η παρασκευή σαμπάνιας, εκείνη την εποχή, ήταν μια απίστευτα κουραστική και σπάταλη δουλειά, και η Barbe-Nicole συνειδητοποίησε ότι θα έπρεπε να βελτιώσει τη διαδικασία αν επρόκειτο να συμβαδίσει με τη νέα ζήτηση για το προϊόν της.
Η καινοτομία της στην παραγωγή της σαμπάνιας
Η σαμπάνια παρασκευάζεται με την προσθήκη ζάχαρης και ζωντανής μαγιάς σε φιάλες λευκού κρασιού, δημιουργώντας αυτό που είναι γνωστό ως "δευτερογενής ζύμωση". Καθώς η μαγιά χωνεύει τη ζάχαρη, τα υποπροϊόντα που δημιουργούνται είναι αλκοόλη και διοξείδιο του άνθρακα, τα οποία δίνουν στο κρασί τις φυσαλίδες του. Υπάρχει μόνο ένα πρόβλημα: όταν η ζύμη καταναλώσει όλη τη ζάχαρη, πεθαίνει, αφήνοντας στον οινοποιό ένα μπουκάλι κρασί με αφρώδη αφρό - και νεκρή ζύμη στον πυθμένα. Η νεκρή μαγιά ήταν κάτι περισσότερο από αντιαισθητική - άφηνε το κρασί να φαίνεται θολό και οπτικά μη ελκυστικό. Οι πρώτοι παρασκευαστές σαμπάνιας το αντιμετώπισαν αυτό ρίχνοντας το τελικό προϊόν από τη μια φιάλη στην άλλη, προκειμένου να απαλλαγεί το κρασί από τη μαγιά. Η διαδικασία αυτή ήταν κάτι περισσότερο από χρονοβόρα και σπάταλη: έβλαπτε το κρασί, καθώς ανακάτευε συνεχώς τις φυσαλίδες.
Ο Barbe-Nicole ήξερε ότι έπρεπε να υπάρχει καλύτερος τρόπος. Αντί να μεταφέρει το κρασί από φιάλη σε φιάλη για να το απαλλάξει από τη μαγιά του, επινόησε μια μέθοδο που διατηρούσε το κρασί στην ίδια φιάλη. Αναποδογύρισε τις φιάλες και τις έστριψε με αποτέλεσμα να συγκεντρωθεί η μαγιά να συγκεντρωθεί στο λαιμό της φιάλης. Αυτή η μέθοδος, γνωστή ως riddling, χρησιμοποιείται ακόμη από τους σύγχρονους κατασκευαστές σαμπάνιας.
Η καινοτομία της Barbe-Nicole ήταν μια επανάσταση: όχι μόνο βελτιώθηκε η ποιότητα της σαμπάνιας της, αλλά ήταν σε θέση να την παράγει πολύ πιο γρήγορα. Η νέα τεχνική της ήταν εξαιρετικά ενοχλητική για τους ανταγωνιστές της, ιδίως για τον Jean-Rémy Moët, ο οποίος δεν μπορούσε να αντιγράψει τη μέθοδό της. Δεν ήταν εύκολο να κρατήσει το μυστικό της, καθώς η Barbe-Nicole απασχολούσε μεγάλο αριθμό εργατών στα κελάρια της - αλλά κανείς δεν πρόδωσε το μυστικό της, γεγονός που αποτελεί απόδειξη της αφοσίωσης των εργατών της, εξηγεί ο Mazzeo. Θα περνούσαν δεκαετίες μέχρι κάποιος από αυτούς να μυριστεί στη μέθοδο του γρίφου, δίνοντας στην Barbe-Nicole ένα ακόμη πλεονέκτημα έναντι της αγοράς σαμπάνιας.
Με την παραγωγή σαμπάνιας να αυξάνεται, η Barbe-Nicole έθεσε ως στόχο την οικοδόμηση μιας παγκόσμιας αυτοκρατορίας. Όταν πέθανε το 1866, η Veuve Clicquot εξήγαγε σαμπάνια στα πέρατα του κόσμου, από τη Λαπωνία μέχρι τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η Veuve Clicquot βοήθησε να μετατραπεί η σαμπάνια από ένα ποτό που απολάμβανε αποκλειστικά η ανώτερη τάξη σε ένα ποτό διαθέσιμο σχεδόν σε όλους τους ανθρώπους της μεσαίας-ανώτερης τάξης - μια φαινομενικά μικρή διάκριση, η οποία όμως αύξησε σημαντικά την αγορά της Barbe-Nicole.
Η Barbe-Nicole δεν έφυγε ποτέ από τη Γαλλία κατά τη διάρκεια της ζωής της: θα ήταν ανάρμοστο για μια γυναίκα να ταξιδεύει μόνη της εκείνη την εποχή. Επίσης, δεν ξαναπαντρεύτηκε ποτέ, αν και υπάρχουν ενδείξεις για φλερτ με κάποιους από τους επιχειρηματικούς της συνεργάτες ("Φημολογείται ότι είχε αδυναμία στους όμορφους νεαρούς άνδρες που εργάζονταν στην εταιρεία της", εξηγεί ο Mazzeo). Αν είχε ξαναπαντρευτεί, θα έπρεπε σχεδόν σίγουρα να παραιτηθεί από τον έλεγχο της επιχείρησής της, μια αδιανόητη πράξη για την πρώτη σύγχρονη επιχειρηματία.
Από το να ρισκάρει την κληρονομιά της σε μια αποτυχημένη επιχείρηση μέχρι το να παίξει τη σαμπάνια της ενάντια σε έναν ναυτικό αποκλεισμό, η Barbe-Nicole έχτισε την αυτοκρατορία της σαμπάνιας της πάνω σε τολμηρές αποφάσεις, ένα επιχειρηματικό μοντέλο για το οποίο δεν μετάνιωσε ποτέ. Όπως έγραψε στα τελευταία χρόνια της ζωής της σε μια επιστολή προς ένα εγγόνι της: "Ο κόσμος βρίσκεται σε διαρκή κίνηση και πρέπει να εφεύρουμε τα πράγματα του αύριο. Πρέπει να πηγαίνει κανείς πριν από τους άλλους, να είναι αποφασιστικός και απαιτητικός και να αφήνει την ευφυΐα του να κατευθύνει τη ζωή του. Να ενεργείτε με τόλμη".
*Η ταινία θα προβάλλεται στους κινηματογράφους από τους 22 Αυγούστου
Ακολουθήστε το Womantoc στο Instagram
